Hövzə Xəbər Agentliyinin verdiyi məlumata görə,ailə və evlilik üzrə ekspert və məsləhətçi, Höccətül-İslam vəl-müslimin Təraşiyun,  bir iclasında “Uşağın şəxsi sahəsinə valideyn nəzarəti necə olmalıdır?” mövzusunda sual-cavab sessiyası keçirmiş və bu məlumat alimlərimiz üçün təqdim olunur.

Sual:
Mənim 12 yaşlı övladım çox vaxtını otağında telefonu ilə keçirir və ora daxil olmağımıza icazə vermir. Şəxsi sahəsi ilə valideyn nəzarəti arasında necə düzgün tarazlıq qura bilərəm?

Cavab:
Əvvəlcə vacib bir məqamı vurğulamaq lazımdır: “Uşağın şəxsi sahəsi” anlayışını yanlış dərk etmək tərbiyə baxımından ciddi zərərlərə səbəb ola bilər.

Bəzi məsləhətçilər və ya mədəni cərəyanlar uşağın şəxsi sahəsi anlayışını belə təqdim edirlər ki, valideynlərin nəzarət və tərbiyə rolunu yerinə yetirməsinə mane olur. Bu isə uşaqların ciddi risklərlə üzləşməsinə gətirib çıxara bilər.

Dini baxış bucağından da Qurani-Kərim açıq şəkildə bildirir ki, uşaqlar valideynin otağına daxil olarkən üç vəziyyətdə icazə almalıdırlar. Lakin valideynlərin uşaqların otağına girişi ilə bağlı belə bir məhdudiyyət göstərilməyib.

Bu isə göstərir ki, valideynlər uşaqlar qarşısında xüsusi nəzarət və məsuliyyət mövqeyindədirlər. Buna görə də, valideynin otağı tamamilə uşağa buraxması və sonra ora daxil olmaq üçün icazə tələb etməsi praktikada tərbiyə baxımından diqqətsizlik sayılır və zərərli nəticələrə yol aça bilər.

Məsləhət təcrübəsi göstərir ki, uşaqlara otaq və ya rəqəmsal vasitələr üzərində tam mülkiyyət vermək bəzən çox ciddi təhlükəli nəticələrə gətirib çıxara bilər.

Məsələn, yeniyetmə valideynlərin xəbərsizliyi ilə gizli əlaqələr qura və ya ailənin məlumatı olmadan davranışlar sərgiləyə bilər.

Bu tendensiya sosial səviyyədə də narahatlıq doğurmuşdur; bəzi inkişaf etmiş ölkələrdə isə belə zəif və sərbəst tərbiyə siyasətinin nəticəsi ailə strukturunda ciddi böhranlara səbəb olmuşdur.

Həll yolları nədir?

1. Otaqlar üçün müəyyən istifadə qaydalarının təyin edilməsi: Otağın konkret funksiyası olmalıdır, məsələn, yatmaq və ya geyim dəyişmək üçün.

Bu o demək deyil ki, otaq tamamilə uşağa “təhvil verilsin”. Valideynlər otağın məkanına və orada baş verən fəaliyyətlərə nəzarət etməlidir. Uşaq saatlarla otaqda qala bilməz və qapısını ailəyə bağlaya bilməz.

2. Uşağın cihazlar və məkan üzərində tam mülkiyyətindən çəkinmək: Hər hansı mülkiyyət növü ki, potensial olaraq uşağa zərər verə bilər, ona verilməməlidir. Bu prinsip telefon, kompüter və hətta otaq üçün də keçərlidir.

Məsələn, televiziya ailəyə məxsusdursa, kompüter və ya planşet də ailə istifadə qaydasına malik olmalıdır. Ən yaxşısı, bu cihazlar yaşama otağı kimi ümumi məkanlarda yerləşdirilsin ki, uşağın istifadəsi valideynlərin nəzarətində olsun.

3. Uşağa “özəl zona” yaratmaqdan çəkinmək: Uşaqlara valideynlərin iştirakı və nəzarəti olmadan qapalı və şəxsi məkan ayırmaq gizli və zərərli davranışların formalaşmasına gətirib çıxara bilər.

Uşaq hələ sağlam davranış sərhədlərini təkbaşına idarə edə biləcək yaşa çatmayıb, buna görə valideyn rəhbərliyi və müşayiəti zəruridir.

4. Müstəqillik anlayışını mərhələli idarə etmək: Uşağın müstəqilliyi yönləndirilmiş və tədricən formalaşmalıdır, tam sərbəst buraxmaqla deyil. Əgər uşağın hər sahədə tam sərbəstliyi təmin olunarsa, valideyn tərbiyə imkanları demək olar ki, sıfıra enir.

Buna görə valideynlər uşağın hörmət və ləyaqətini qorumaqla yanaşı, şəxsi sahə anlayışını yanlış dərk etməməyə diqqət etməlidirlər. Şüurlu və idarə olunan nəzarət uşağın sağlam inkişafına zidd deyil, əksinə, valideynlərin tərbiyə vəzifələrinin ayrılmaz hissəsidir.