Hövzə xəbər agentliyinin araşdırmalarına əsasən: Niyə müsəlmanlar bir dinə tabe olmasına baxmayaraq, çoxlu ixtilaflarla qarşılaşırlar? Bu məsələnin kökünü bir çox amillərdə, o cümlədən qəbiləçilik təəssübkeşliyi, dini anlayışların yanlış təfsiri və siyasi fitnə-fəsadlarda axtarmaq mümkündür.

Sual:

Müsəlmanlar bir dinə tabe olurlar, onda niyə bir-birilə ixtilaf edirlər?

Cavab:

Şübhəsiz ki, İslamın ən ağrılı və inkar edilə bilməyən gerçəklərindən biri, Allahın və Peyğəmbərin (s) təlimlərinə zidd olaraq müsəlmanlar arasında meydana gələn ixtilaflar və parçalanmalardır. Bu ixtilaflar bəzən siyasi qruplar, dini firqələr, sosial reaksiyalar, müharibələr və daxili qan tökülmələri şəklində özünü göstərmişdir. Peyğəmbərimiz (s) və İmamlar (ə) müsəlmanların birliyini qorumağa çalışmış və heç bir şəkildə ixtilaf və fitnə yaranmaması üçün əllərindən gələni etmişlər. Hətta İmamlar (ə), öz rəhbərlik haqqına dair açıq mətnlərə baxmayaraq, müsəlmanlar arasında parçalanma yaranmasın deyə, öz haqqından imtina edib evdə oturmuşlar. Bununla belə, müsəlmanlar arasında ixtilafların yaranmasına səbəb olan bir çox amillər və şərait mövcud olmuşdur.

İslam alimləri və mütəfəkkirləri, müsəlmanlar arasındakı ixtilafları təhlil edərkən bir çox amilləri qeyd etmişlər. Biz bunlardan bəzilərinə diqqət yetirəcəyik.

1. Qəbiləçilik təəssübkeşliyi və partiya yönümlü yanaşmalar: Məsələn, Qureyş qəbiləsinin digər qolunun, Peyğəmbərimizin (s) olduğu Bəni Haşim qəbiləsinə qarşı həmişə rəqabət və qısqanclıq hissi ilə düşmənçilik etməsi və onları zəiflətməyə çalışması.

2. Bəzi müsəlmanlar arasında dini anlayışların və həqiqətlərin düzgün qavranılmaması: Bu, öz növbəsində bir çox səbəbdən irəli gəlir, o cümlədən, sürətlə və gözlənilmədən, planlaşdırılmadan müsəlman olmuş müxtəlif ərəb tayfalarının və digər xalqların fərqli mədəniyyətlərə malik olmaları, fəthlər və İslamın yayılması nəticəsində. Peyğəmbərimiz (s) bir hədisində belə bir qrupdan bəhs edir: onlar Quran oxuyurlar, amma dini başa düşməkdə o qədər səhv edirlər ki, ox atıldıqca hədəfdən çıxır.

3. Hədislərin yazılması və nəql edilməsinin birinci, ikinci və üçüncü xəlifələr tərəfindən qadağan edilməsi: Bu, bir çox mənfi nəticələrə yol açmışdır, o cümlədən: a) Hədislərin böyük bir hissəsinin itməsi; b) Hədislərin uydurulması və dəyişdirilməsi; c) Hədislərin ziddiyyətli olması; çünki yaddaşa etibar edildikdə, sözlərin xüsusiyyətləri bəzən yaddaşdan itə bilər; d) Sünnədə şübhə yaranması; e) Əhli-beyt (ə) ilə əlaqələrin kəsilməsi və digər mənfi nəticələr, bunlar müsəlman cəmiyyətində ciddi problemlər yaratmışdır.

4. Hökumət strukturlarının fitnə-fəsad yaratmaq məqsədilə sui-qəsdləri: İdarəçilər, xalqı önəmli məsələlərdən uzaqlaşdırmaq və siyasi olaraq öz maraqlarına xidmət etmək üçün fərqli ixtilafları alovlandırmağa çalışırdılar. Onlar üç əsas amildən istifadə edirdilər: rüşvət, təhdid və təbliğat. Bu şəkildə, insanlar İslamın həqiqi mahiyyətindən uzaqlaşdırılır və öz hakimiyyətlərini qorumaq üçün zəmin hazırlanırdı.

5. Müsəlmanlar arasında münafiqlərin mövcudluğu: Müsəlmanlar arasında, öz müxtəlif maraqları uğrunda, zahirən İslamı qəbul edən, lakin daxildə və gizli şəkildə İslam və müsəlmanlara qarşı fitnə-fəsadlar törədən münafiqlər də mövcud idi.

Yuxarıda qeyd olunan amillər, təəssüf ki, Peyğəmbərimizin (s) vəfatından sonra müsəlmanlar arasında ixtilafların yaranmasına və müxtəlif firqələrin meydana gəlməsinə zəmin yaratdı. Lakin, şübhəsiz ki, bu günkü müsəlmanların üzərinə düşən ən vacib vəzifə və məsuliyyət, yalnızca təklikdə deyil, həm də birgə şəkildə, Allahın birliyinə, Quran və sünnəyə bağlı olaraq, İslam dünyasında mövcud olan çoxsaylı ortaq dəyərləri gücləndirərək öz birliyini və həmrəyliyini artırmaqdır. Bu şəkildə, həm özlərini, həm də İslam dünyasını düşmənlərə qarşı daha da möhkəmləndirə bilərlər.

Daha çox oxumaq üçün mənbələr:

1. Pişəvəri Gecələri, Sultan əl-Vaizin Şirazi.

2. İmamların Dinin Dirçəlişindəki rolu, Ayətullah Seyid Murtəza Əskəri.

3. Xarəzminin Fəzilətləri, Xətib Xarəzmi, tərcümə edən Seyid Əbul Həsən Həqiqi.

İstinadlar:

[1] Ənam/152, Ali İmran/103, Hucurat/10, Ənfal/63; Cəzəri, İbn əl-Əsir, Cəmal-ul-Usul fi Hədisi-əl-Rəsul, C. 3, s. 48, Cəfər Subhani, İslam Hökumətinin Əsasları kitabından alıntı.
[2] İbn Hənbəl, əl-Müsənd, Beyrut, Darul-Cil, C. 1, s. 160, 147, 113, 108, 92, 88 və C. 2, s. 219, C. 3, s. 29, 32, 15, 5 və C. 4, s. 422, C. 5, s. 31; Müslim bin Həccac, Səhih Müslim, Beyrut, Əzəddin Nəşriyyatı, C. 1, s. 1064-1063,  Hind Dindarı, Kənzul-Əməal, Beyrut, Risalə Nəşriyyatı, s. 131-126.
[3] İbn Kəsir, İbn Kəsirin Tarixi, Beyrut, Dərul-İhyaət-əl-Turəs əl-Ərəbi, C. 8, s. 107; Kənzul-Əməal, C. 5, s. 239 və 4865.
[4] Bəqərə/8-16; Tövbə/101.

Mənbə: Elmi  hövzə mütaliə və şübhələrə cavab mərkəzi.