Hövzə Xəbər Agentliyinin məlumatına görə, ölkənin elmi hövzələrinin rəhbəri, Ayətullah Ərafi, xəbər kanalına verdiyi canlı müsahibədə, Qum Elmi Hövzəsinin yenidən qurulmasının 100 illik yubileyinə dair sualları cavablandırdı və Ali Rəhbərin "Hövzə qabaqcıl və mükəmməl" məruzəsindəki göstərişlərini, eləcə də böyuk mərcəi təqlid müctəhidlərinin rəy və tövsiyələrini həyata keçirmək üçün hazırladığı proqramları izah etdi.

Ətraflı müsahibəni aşağıda oxuya bilərsiniz:

İlk sual olaraq; İslam İnqilabının Ali Rəhbərinin Elmi Hövzələrin 100 illik yubileyi münasibətilə göndərdiyi mesaj və ya başqa sözlə, "Qabaqcıl və mükəmməl Hövzə" məruzəsi nəzərə alınaraq, Ali Rəhbərin Elmi Hövzələrə dair ən vacib vurğuları hansı istiqamətlər və mövzulara aid idi?

Ayətullah Ərafi:

Bismillahir-Rəhmanir-Rəhim. Əziz izləyicilərimizə və şərəfli İran millətinə, həmçinin siz və milli media dostlarımıza İmam Rzanın (ə) əzəmətli doğum günü münasibətilə salam və təbriklərimi təqdim edirəm.Qum Elmi Hövzəsinin yenidən qurulmasının 100 illik yubileyinin media və müxtəlif kanallar vasitəsilə geniş şəkildə yayıldığına görə təşəkkür edirəm və bu gecəki proqramı və digər müxtəlif milli media proqramlarını da qiymətləndirirəm.

Fərqlənən və izahlı yığıncaq

Göstərildiyi kimi, 100 illik yubiley yığıncağı, Qum və Elmi Hövzələr üçün yeni və fərqli bir hadisə idi. Bu hadisə, həm 12 illik Qum təcrübəsinə, həm də son 100 ilə, həmçinin İslam İnqilabının qələbəsindən sonra keçən onilliklərə diqqət yetirdi.

İnkişaf yaratmağa qadir bir məruzə

Bu hadisənin bir sıra üstünlükləri vardı və ən vacib olanı, Elmi Hövzələrin və Qum Hövzəsinin müxtəlif qruplarının və qurumlarının birləşməsi və böyük hövzə alimlərinin və müctəhidlərinin iştirakı ilə keçirilən tədbir idi. Bu hadisənin mərkəzində Ali Rəhbərin yeni məruzəsi vardı. Əgər əvvəllər də Ali Rəhbər dəfələrcə hövzə haqqında dəyərli rəy və fikirlərini bildirib, amma bu məruzə, Elmi Hövzələrin, İslam elmləri və dini biliklərin inkişafı və mükəmməlliyi baxımından yeni bir dövrün başlanğıcı oldu.

Mən ilk növbədə qeyd etmək istəyirəm ki, bu hərəkat, həm keçmişdəki böyük irs və dəyişikliklərin göstərilməsi, həm də son illərdəki inkişafları ortaya qoyan bu mesajın, ümumilikdə 30 cildlik kitabda əksini tapmışdır. Eyni zamanda, yeni ehtiyaclar, hələ qarşıda olan perspektivlər və ətrafımızdakı boşluqlar haqqında da fikirlər irəli sürülüb.

Əslində, Ali Rəhbərin məruzəsi, keçmişin böyük mirası və "müvəffəqiyyətli hövzə" anlayışına dair bir yekunlaşdırmadır. Digər tərəfdən, o, yeni insan və cəmiyyətin ehtiyaclarına, müasir gəncliyin və yeni dünyanın tələb etdiyi məsələlərə də nəzər yetirir və Elmi Hövzələrin qarşısında yeni üfüqlər açır.

«Hövzə» Cəmiyyət, müasir dünya və inqilab qarşısında mədəni və məsuliyyətli bir qurum

Onun vurğuladığı mərkəzi nöqtə, hövzənin bir mədəniyyət və məsuliyyətli yanaşma ilə cəmiyyətin, müasir dünyanın və inqilabın müxtəlif ehtiyaclarına cavab verən bir qurum olduğudur. Bu, hövzənin mərkəzi və əsas nöqtəsidir. O, hövzənin beş əsas missiyasını sadalayaraq, onun mədəni rolunu və bu missiyaları yerinə yetirməkdəki cavabdehliyini qeyd etdi. Bu kontekstdə O, elm sahələrindəki müxtəlif məsələlərə də toxundu: Fiqh, ənənəvi və düzgün üsullara əsaslanaraq yeni üfüqlərə baxmalıdır; hökumətçilik, bu günkü dəyişikliklər və müxtəlif ehtiyaclara cavab verməlidir; fəlsəfə və kəlam sahəsində ciddi inkişaflar tələb olunur və eləcə də sosial, humanitar və əxlaqi elm sahələrində də yeniliklərə ehtiyac vardır.

Ali Rəhbərin Məruzəsinin yeddi əsas nöqtəsi / Hövzə xalqla iç içədir

Bir neçə əsas nöqtəni və bu məsələlərin həm bəyanatda, həm də Ali Rəhbərin məruzəsində xüsusi diqqətə alınan nöqtələri qeyd etmək istəyirəm: Birincisi, Hövzə xalqla iç içədir. Hövzə, xalqın dəstəyi olmadan, onunla sıx əməkdaşlıq etmədən heç vaxt qabaqcıl və mükəmməl bir qurum olmayacaq. Hər birimiz bilirik ki, böyük İmam Xomeyninin (r) inqilabi hərəkatı və İslam inqilabı, İranın müstəqilliyini və milli şərəfini qorumağa yönələn bu böyük və əzəmətli inqilab xalqın əzm və iradəsi ilə baş verdi. Bu xalq, gənclər, qadınlar və kişilər, İmamın (r) yanında dayanan iradəli və zəkalı İran vətəndaşları idi. Hövzə həmişə xalqın dəstəyinə və cəmiyyətdəki köklərinə əsaslanıb və bu nöqtə Ali Rəhbərin məruzəsində də vurğulanmışdır. Biz də bu yolu daha da irəlilətməliyik.

Ali Rəhbərin hövzə və universitet əlaqəsi üzərindəki vurğusu

İkinci nöqtə Hövzə və Universitet məsələsidir. Ali Rəhbər burada da vurğulamışdır ki, müasir dünyada əhəmiyyətli işlər yalnız Hövzə və Universitet arasında əməkdaşlıqla, cəmiyyətin alimləri və mütəxəssisləri arasında qarşılıqlı əlaqə ilə mümkündür. Bu əlaqə, cəmiyyətin sosial, siyasi və mədəni problemlərinin həllinə yönəlik bir açar rolunu oynayır.

Hövzə mütləq qlobal yanaşmaya sahib olmalıdır

Üçüncü nöqtə isə, Hövzə və beynəlxalq məsələlərdir: Hövzə mütləq qlobal bir yanaşmaya sahib olmalıdır və dünyadakı fəlsəfi və biliyə dair dəyişikliklərə, həmçinin qərb mədəniyyətinə diqqət yetirməlidir. Qərb mədəniyyəti müxtəlif nailiyyətlərə baxmayaraq, bir çox səhvlərə və yanlış yanaşmalara yol vermişdir və bu səhvlər bu gün də acı nəticələrə səbəb olur. Məsələn, bunu Fələstində və Qəzzada müşahidə edirik. Hövzə mütləq beynəlxalq bir baxış və yanaşmaya sahib olmalıdır. Ali Rəhbər, Hövzənin beynəlxalq inkişafına və müasir dünyada hərəkatının genişlənməsinə dair vurğular etmişdir və bu geniş bir hekayədir.

Qadınların rolu üzərində vurğu

Dördüncü nöqtə Hövzə və qadınlardır. İslam İnqilabından sonra ilk dəfədir ki, Hövzə qadınlarla bağlı məsələlərdə və onların dini alimələr kimi yetişdirilməsi sahəsində böyük addımlar atmışdır. Bu məsələyə də məruzədə xüsusi diqqət yetirilmişdir.

Hövzə bu günün gəncini tanımalıdır

Beşinci nöqtə, Hövzə və müxtəlif dinlərə, millətlərə və cəmiyyətin digər təbəqələrinə olan baxışdır. Ali Rəhbər burada da vurğulamışdır ki, Hövzə bu günün gənclərini tanımalıdır, onların müxtəlif ehtiyaclarını və suallarını anlamaq və bu gənclər ilə güclü bir əlaqə qurmaq qabiliyyətinə sahib olmalıdır. Bu, müasir gənclərlə güclü bir əlaqə qurmaq məsələsi çox əhəmiyyətlidir.

Hövzə daim yenilənməlidir

Digər bir məsələ, hövzənin idarəetmə, siyasi və dövlətin ehtiyaclarını qarşılamaq baxımından daima yenilənməli olmasıdır. Qanunvericilik, məhkəmə və icra sahələrində hövzə yeni istehsallar etməli, təzələnməli və daim irəliləməlidir. Buna görə də, Rəhbərin vurğuladığı o beş əsas vəzifə və hövzədən gözlənilən çoxşaxəli fəaliyyətlər nəzərdə tutulmalıdır.

Ali Rəhbərin elmi sahələrin genişlənməsi ilə bağlı vurğusu

Son illərdə Rəhbərin rəhbərliyi və böyük mərcə alimlərinin tövsiyələri sayəsində hövzədə mühüm işlər həyata keçirilib. Siz elmi sahəyə toxundunuz. Bu gün hövzə elmi sahədə bir ağac şəklində quruluşa malikdir ki, bu quruluşda fiqh, fəlsəfə, kəlam, hədis, təfsir və islami fikirlə bağlı humanitar və sosial elmlər sahəsində onlarca elmi sahə və yüzlərlə istiqamət açılıb. Bu geniş sahələrdə həyata keçirilmiş böyük istehsallar universitet mütəxəssisləri ilə sıx əlaqələr nəticəsində yeni bir hadisə yaradıb və Rəhbər burada vurğulayır ki, bu inkişaflar davam etdirilməlidir.

Hövzə və müasir fiqh

Fiqh sahəsinə gəldikdə: şükürlər olsun ki, hövzə tarix boyu müasirləşmək üçün çalışıb. Son illərdə müxtəlif müasir mövzularda texnologiyalar, tibb, bankçılıq, ətraf mühit, ailə, tərbiyə, əxlaq, cəmiyyət, sosial əlaqələr və s. xarici dərslər keçirilir. Bütün bu sahələr İslam fiqhi baxımından araşdırılmalıdır. Rəhbər buyurur: bizim bu məsələlər üçün kifayət qədər potensialımız var, fiqh-usul metodlarımız zəngindir. Amma bu məsələlərə yeni yanaşma, dəqiq mövzu tanıma tələb olunur ki, bu zəngin qaynaqlardan düzgün istifadə olunsun. Bu bu gün, parlament, hökumət, konstitusiya şurası və digər dövlət qurumları fiqhin sərhədlərinin genişlənməsinə ehtiyac duyur.

Fiqh sahəsində böyük işlər görülüb, amma bu heç də kifayət deyil. Rəhbərin bu manifesti, yeni bir sivilizasiya baxışı ilə, bizi yeni sıçrayışlara və daha çox yaradıcı fəaliyyətə çağırır.

Hövzənin sosial iş sahəsi min ildən çoxdur ki, güclüdür

Təbliğat sahəsində ölkə üzrə planlaşdırma həyata keçirilmiş və dövlətin müxtəlif məsələləri üzrə tədqiqatlar əsaslandırılıb. Bütün bunlar, çünki hövzə min ildən artıqdır ki, güclü sosial fəaliyyət göstərib. Din alimləri hər zaman xalqın yanında olub, onların problemlərini həll edib, sosial fəaliyyətlərdə iştirak ediblər.

Doğru düşüncə və sivilizasiya baxışının inkişafı

Gərək bu dövrdə elmi biliklərə uyğun, düzgün bacarıqlar və sivil baxışlar hövzədə inkişaf etdirilsin. Bu istiqamətdə jurnal nəşrləri, elmi birliklər və digər mühüm fəaliyyətlər həyata keçirilib. Hövzənin elmi xəritəsi tərtib olunub və onlarla mühüm transformasiya sənədi hazırlanıb.

Hövzə və transformativ manifest

Biz bu yeni baxış, yəni Ali Rəhbərin transformasiya edən manifesti və böyük mərcə alimlərinin tövsiyələri əsasında aşağıdakı işləri həyata keçirməliyik:

1. Bu cəmiyyət və sivil baxışı, yəni “öncül və nüfuzlu hövzə” manifestində təsvir olunan baxışı ictimaiyyətə tanıtmaq.

2. Bu baxışı həm hövzənin daxilindəki bütün təbəqələrdə, həm də hövzə ilə əlaqədə olan təşkilatlarda yaymaq.

3. Manifestdə təqdim olunan onlarca əsas və strateji ideyanı sənədli və proqramlı şəkildə təqdim etmək.

4. Bütün bu ideyaları hövzənin ikinci beşillik proqramına daxil etmək. Hövzə artıq bir proqramı tamamlayıb. İkinci proqramda bu əsas göstərişlər, bizi yeni zirvələrə aparan yol göstərən ideyalar olmalıdır.

5. Hövzədə mövcud olan onlarla proqram və layihə bu yeni baxış əsasında yenidən nəzərdən keçirilməli, təzədən qurulmalı və bu baxışda əks olunmalıdır.

Qum Hövzəsi İranın ən çətin ictimai və siyasi şəraitində formalaşdı

Təbii ki, Ali Rəhbər bu manifestdə Qumda yeni hövzənin formalaşmasına bir baxış saldı və bu formalaşmanın İran xalqı və bölgə üçün çox çətin bir dövrə təsadüf etdiyini vurğuladı. Birinci və İkinci dünya müharibələri arasındakı dövr, cəmiyyətimizi bürüyən böyük bəlalar, dini düşüncəyə, ilahi məfhumlara və uca mənəvi fikirlərə qarşı aparılan mübarizə, eləcə də xalqların və regionun müstəqilliyinin imperializmin caynaqları altında qarət edilməsi bütün bunların fonunda Qum hövzəsi İranın ən ağır sosial və siyasi şəraitində quruldu. Bu hövzə İran xalqının içindən doğdu və xalqın xidmətində oldu.

Mən dəfələrlə demişəm ki, İran tarixini yazmaq istəyən şəxs görəcək ki, İran xalqı yüksək şüur və dərin düşüncə ilə İslamı, ilahi maarifi və Əhli-beyt (ə) irsini ürəklə qəbul edib. İran xalqı öz parlaq zəka və düşüncəsiylə çox tez bir zamanda mənəviyyat, əxlaq və dərin İslami düşüncənin bayraqdarına çevrildi. Bu, İran xalqının üstünlüklərindəndir. Bu xalq təkcə fiqh, üsul, fəlsəfə və kəlam sahələrində deyil, hətta ərəb ədəbiyyatında belə öncül olub.

Hacı Şeyx və sonrakı böyüklərin fədakarlıqları və hövzə xalqın yanındadır

Qum hövzəsi mərhum Ayətullah Hacı Şeyx Əbdül Kərim Hairi (r) və ondan sonrakı böyük alimlərin fədakarlığı və xalqın dəstəyi ilə, çətin şəraitdə təşəkkül tapdı, inkişaf etdi və onun 40-cı ildönümündə İslam İnqilabı, İslam hökuməti və vilayəti-fəqih kimi böyük bir nəzəriyyənin təməlini qoydu. İran xalqının izzət və müstəqilliyinin arxasında mədrəsələr və universitetlər birgə dayandılar. Elit təbəqə bir araya gələrək İslam İnqilabı fenomenini yaratdı. Sonra konstitusiyanın hazırlanmasında və digər işlərdə bu qurumlar mühüm rol oynadılar.

Bu gün də hövzə öncül və nümunəvi olaraq xalqın yanında olmalı, xalqla birlikdə uca ilahi və mənəvi idealların gerçəkləşməsi yolunda irəliləməli, universitetlərlə və digər qurumlarla birgə bu idealları həyata keçirməlidir.

Tarix boyu hövzələr rasional və fəlsəfi elmlər, eləcə də dövrün ehtiyaclarına uyğun digər sahələrdə öncül və qabaqcıl olublar. Böyük fəlsəfi məktəblər, kəlam, fiqh və hüquq düşüncələri bu hövzələrdə təşəkkül tapmışdır.

Hövzə xalqdan güc alır və İran xalqının kimliyinin bir hissəsidir

Hövzə xalqdan güc alır və İran xalqının və İslam ümmətinin şəxsiyyətində elm, mədəniyyət və maarif baxımından aparıcı mövqeyə malikdir. Hövzələr bu milli və mədəni kimlikdə seçkin yerə sahibdirlər.

Bu günkü vəzifəmiz  yəni bütün hövzə qurumlarının  Rəhbərin manifestindəki istiqamətlərə və böyük mərcə alimlərinin tövsiyələrinə uyğun hərəkət etməkdir. Çox şükür, bu gün bizdə Qadınlar Hövzəsi, Camiətul-Mustafa, İslam Təbliğatı İdarəsi, Camiətuz-Zəhra kimi çox sayda önəmli institutlar var. Qum şəhərində hövzəyə bağlı yüzdən artıq institut fəaliyyət göstərir. Hamısı bir yerdə Rəhbərin manifestini reallaşdırmaq yolunda birgə hərəkət etməlidir.

Hövzənin İranda və bütün dünyada genişlənməsi

Bu gün ilk dəfə olaraq, Qum hövzəsi İran xalqının dəstəyi, sizin himayəniz, böyüklərin rəhbərliyi və şəhidlərin pak qanı sayəsində 1400 illik tarixində ilk dəfə yüz mindən çox tələbə və tədqiqatçıya malikdir. Qum hövzəsində on mindən çox müəllim, mütəfəkkir və tədqiqatçı fəaliyyət göstərir. Bu hövzə təkcə İranda deyil, dünyanın onlarla ölkəsində də fəaliyyət göstərir. Bu hadisə tarixdə ilk dəfə baş verir.

İslam İnqilabının bərəkəti ilə inqilabın düşüncəsi, İran və fars dili, İslam və Əhli-beyt (ə) maarifi, mənəvi və ilahi məfhumlar, İslam İnqilabı diskursu dünyaya yayıldı və müxtəlif ölkələr bu fikri qəbul etdilər. Eləcə də qadınlar sahəsində və universitetlərlə əməkdaşlıqda böyük dəyişikliklər baş verib.

Ümid edirik ki, biz hamımız birgə, Rəhbərin manifestində çəkilmiş uca mənzərəyə əsasən, daha güclü dizaynlar və əsaslı addımlarla bu yolu davam etdirə biləcəyik. İnşəAllah.

Heç vaxt bu nöqtədə dayanmalı deyilik

Heç vaxt bu nöqtədə dayanmaq olmaz. Biz mütləq daima boşluqları, çatışmazlıqları və zəif cəhətlərimizi yenidən dəyərləndirməliyik. Bu tanıma və zəiflikləri qəbul etmədən irəliləyən, dəyişiklik yaradan addımlar ata bilmərik. Hövzənin missiyası da məhz bundan ibarət olmuşdur. Hövzə müxtəlif dövrlərdə həmişə İran xalqına, müsəlman xalqlara və İslam ümmətinə xidmət göstərmişdir. Əgər biz bu yenidən tanıma, araşdırma və yenidənqurma prosesindən geri qalsaq mütləq geridə qalarıq və öz missiyalarımızı yerinə yetirə bilmərik.

Biz həm böyük nailiyyətlərə inanırıq, həm də zəifliklərə və böyük ehtiyacların varlığına. Dünya dəyişmişdir, bəşəriyyət dəyişmişdir, ehtiyaclar çox genişlənmişdir və mədəniyyət sahəsində aktiv olan oyunçular çoxsaylı və müxtəlifdir. Biz bu sahələrə yeni və təzə baxışla yanaşmalıyıq.

Sual: Ali Rəhbərin bu tədbirə göndərdiyi mesajda hövzəyə verdiyi tövsiyələr, o cümlədən xalqla əlaqənin artırılması, gənc nəslə nikbin yanaşma, zamanın tələblərinə uyğun və qabaqcıl olmaq, eləcə də bütün sahələrdə kadrların hazırlanmasına dair vurğuları oldu. Bu tövsiyələrin planlı şəkildə həyata keçirilməsi üçün nə kimi proqramlar nəzərdə tutulub?

Hövzənin gənclərlə quracağı sağlam əlaqənin dörd əsas sütunu

Məlum olduğu kimi, hövzə və ruhanilər həm cəmiyyətin sosial sahələrində aktiv tələbkar olmalı, həm də bu sahələrdə ortaya çıxan ehtiyaclara və tələblərə cavab verməlidirlər. Bu yolda gənclər cəmiyyətin əsas qüvvəsi olaraq ön plana çıxır və gənclərlə əlaqə qurmaq bizim əsas missiyamız sayılır.

Bu sağlam əlaqə və cəmiyyətin ehtiyaclarına cavab vermək dörd əsas sütuna dayanır:

1. Gəncləri və onların həyat şəraitini düzgün tanımaq,

2. Effektiv ünsiyyət bacarıqları,

3. Gənclərlə münasibətdə gözəl əxlaq,

4. Onların ehtiyaclarına cavab verən zəngin və uyğun məzmun.

Hövzələr bu dörd sahədə həm parlaq keçmişə malikdir, həm də burada dayanmaq olmaz. Biz bu günkü nəslin tələblərini düzgün başa düşməliyik və bu dörd əsas üzərində gənclərə xidmət etməliyik. Gərəksiz qarşıdurma və düşərgələşmələri kənara qoymalı, məktəblilər, tələbələr və digər cəmiyyət təbəqələrindən olan bütün gəncləri nəzərə almalıyıq.

Eyni zamanda bütün imkanlardan məscid, minbər, mehrab və rəqəmsal məkandan səmərəli istifadə etməli və hazırladığımız məzmunu gənclərin bugünkü ehtiyaclarına uyğun təqdim etməliyik. Bundan əlavə, hövzədə xidmət ruhunu, təvazökarlığı, insanlara məhəbbəti və həmrəylik ruhunu daha da gücləndirməliyik.

Elmi Hövzə Mərkəzləri özlərini bu bəyanat qarşısında məsul bilirlər

Elmi Hövzə Mərkəzlərinin Ali Şurası və ona bağlı qurumlar bu mesaj və manifest qarşısında, İran xalqı və İslam Respublikasının gələcəyi qarşısında özlərini məsul bilirlər və Uca Allaha təvəkkül edərək bu böyük idealların reallaşması üçün çalışacaqlar.

Biz hər nə qədər keçmiş nailiyyətlərimizlə fəxr etsək də, heç vaxt bu nöqtədə dayanmalı deyilik. Daim zəif cəhətlərimizi və nöqsanlarımızı tanımalıyıq. Çünki özünü dəyərləndirmədən və çatışmazlıqları qəbul etmədən, heç vaxt dəyişiklik yaradan və irəliyə aparan addımlar ata bilmərik.

Yeni baxış və islahatçı yanaşma

Hövzə elmi mərkəzləri tarix boyu daim müsəlman xalqlara xidmət etmişdir. Əgər bu mərkəzlər yenidən baxış, yenidənqurma və yenilənmədən geri qalsalar, öz missiyalarını yerinə yetirə bilməzlər və geridə qalarlar.

Biz həm böyük nailiyyətlərimizə inanırıq, həm də zəifliklərin varlığını qəbul edirik. Eyni zamanda bu günkü cəmiyyətin geniş və mürəkkəb ehtiyaclarını da anlayırıq. Bu gün dünya sürətlə dəyişir, ehtiyaclar getdikcə daha mürəkkəb və mədəni sahədə fəaliyyət göstərən iştirakçılar daha müxtəlif və çoxtərəfli olmuşdur.

Biz bu sahələrin hamısına yeni baxışla və islahatçı yanaşma ilə yanaşmalıyıq. Hövzə elmi mərkəzləri Allaha təvəkkül edərək və Qurana və Əhli-beytin (ə) göstərişlərinə sarılaraq bu yolu uğurla davam etdirəcəkdir.