Hövzə Xəbər Agentliyi | Həzrət Ayətullah Xamenei Qum Elmi Hövzəsinin yenidən təsisinin yüz illiyi münasibətilə keçirilən konfransda mühüm bir müraciət yayımlayıb.

O, müraciətində Qum Elmi Hövzəsinin formalaşma prosesini izah etməklə yanaşı, bölgə ölkələri  İraq, Suriya və Fələstin, eləcə də ölkəmizdə aparılan müstəmləkəçi fəaliyyətlərin tarixçəsini də şərh edib.

Xəyanətkar müqavilələrin imzalanmasının xatırladılması, təkəbbürlü və istismarçı dövlətlərin müstəmləkəçi fəaliyyətləri ilə yanaşı, bu dövlətlərin keçmişdəki addımlarını, eləcə də hazırkı dövrdə Qərblə aparılan bəzən xəyanətkar, bəzən isə həddən artıq nikbin münasibətləri xatırladır.

Hövzə memarının Quma hicrətinə və şəxsi təcrübələrindən istifadə edərək elmi hövzə qurmasına diqqət yetirmək, həmçinin onun bəzi mühüm şəxsi xüsusiyyətlərini  vurğulamaq, oxucunun diqqətini cəlb edir və elmi hövzələrin idarəetmə heyəti üçün ilhamverici ola bilər.

O, çıxışının davamında daha geniş zaman baxışı ilə Qum Elmi Hövzəsinin yaranması və mübarək həyatının davamı ilə bağlı bir neçə onilliyi əhatə edən təsvir təqdim edərək, İmam Xomeyninin (r) yüksəlişini, Ayətullah Burucerdinin gəlişi ilə elmi, tədqiqat və təbliğat sahələrində zirvəyə çevrilməsini, nəhayət altmış ildən sonra tağut rejiminin devrilməsi, İslamın hakim olması və bölgədə İslama meyl və dindarlıq nümunəsinə çevrilməsini Qum Elmi Hövzəsinin bərəkət və nailiyyətləri kimi qeyd edib.

Elmi Hövzə ifadəsinin məzmun təhlili

Həzrət Ayətullah Xamenei (Allah onun uca kölgəsini davamlı etsin) «Hövzə elmi» anlayışının məzmununu analiz edərək onu aşağıdakı kimi dəyərləndirmişdir:  
Bu yüksək ixtisaslaşmış bir elmi mərkəzdir ki, burada mənəvi cəhətdən yetkin və faydalı təbliğatçılar yetişdirilir, düşmənlərin fikri və etiqadi təhdidləri həll edilir, İslamın saf ideyaları siyasət, iqtisadiyyat, ölkənin idarəçiliyi, ailə və şəxsi münasibətlər kimi sahələrdə sistemli şəkildə formalaşdırılır və izah olunur.  
Eyni zamanda, bu mərkəz sivilizasiya və gələcəyə yönəlmiş yeniliklərin zirvəsi olmaqla, qeyd olunan sahələrdə gücləndirilmə və irəliləyişlər sayəsində qabaqcıl və nümunəvi bir hövzənin gerçəkləşməsinə yol açır. Bu sahələrdə güclənmə və tərəqqi isə qabaqcıl və öndə gedən nümunəvi hövzənin reallaşmasına gətirib çıxaracaq.

Qabaqcıl və nümunəvi hövzənin vəzifələrinin həyata keçirilməsi

Qum Elmi Hövzəsinin öndə gedən və nümunəvi bir hövzə olması üçün bəzi əsas vəzifə və öncəliklərinin ayrılması bu bölümdə onun müraciətində yer alıb:

1. Elmi vəzifə
Hövzənin elmi vəzifəsi ilə bağlı bəyanatda fiqh mövzusunda bir sıra məqamlara toxunulmuşdur ki, bunlar aşağıdakılardır:

Fikri və elmi dəyişikliklərin sürəti və intensivliyinə uyğun şəkildə gözləntilərə cavab vermək;

İslamın siyasi sisteminin qurulduğu dövrə uyğun suallara cavab vermək;

Gələcəkdə ortaya çıxması ehtimal olunan suallara qabaqcadan cavab hazırlamaq.

O,bu vəzifələrin həyata keçməsini fəqihin dini biliklərdə kamilliyi və müasir insanın elmi nailiyyətləri ilə uyğun tanışlığı bildirir.

Elmi vəzifələrin həyata keçirilməsi üçün çıxış yolları

Öndə gedən və nümunəvi hövzənin gerçəkləşdirilməsinə yardım etmək məqsədilə təqdim olunan bəzi praktiki çıxış yolları, Həzrət Ayətullah Xameneinin  bu sahədəki narahatlığını əks etdirir və son on illiklər ərzində hövzə alimləri və rəhbərləri ilə görüşlərində verdiyi tövsiyə və nəsihətlərinin davamı olaraq təqdim olunur.

İslam sisteminin qurulması və İslam idarəçiliyi ilə bağlı məsələlərə, məsələn: dövlət və xalq münasibətləri, İslam dövləti ilə digər dövlətlər və xalqlar arasındakı əlaqələr, nəfi-səbil prinsipi (kafir və zalımların müsəlmanlar üzərində hakimiyyətini  qəbul etməmək), iqtisadi sistem, hakimiyyətin mənşəyi və xalqın rolu, zülm sistemi ilə necə davranmalı, ədalət anlayışı və onun fiqhi izahı (bu məsələlərə kifayət qədər diqqət yetirilməməsi müşahidə olunur)

Əhəmiyyətsiz mövzulara vaxt ayırmamaq və elmi nüfuz əldə etməyə çalışmaqdan çəkinmək. 

 İslam həyat tərzini açıqlamaq və cəmiyyəti yönləndirmək.  

2. Mənəvi cəhətdən yetkin və səmərəli kadrların yetişdirilməsi

Təbliğat sisteminin qurulması və təşkil edilməsi. Xəbərin bu hissəsində iki əsas amilə diqqət yetirilmişdir:

— Müvafiq mesajın öyrədilməsi; burada həzrət bu vəzifəni yerinə yetirəcək xüsusi bir qurumun yaradılmasını açıq şəkildə zəruri saymışdır;
— Şübhələrin toplanması və hücum xarakterli təbliğin, müdafiə xarakterli təbliğlə yanaşı aparılmasının vacibliyi vurğulanmışdır.

Ali Rəhbər mütəxəssislərin (təbliğatçıların) hazırlaşdırılması üçün tədris qurumunun yaradılmasının vacibliyini vurğulayaraq belə buyurur:
Bu tədris sisteminin hazırlanması hövzənin öncəliklərindəndir.
O, həmçinin buyurur:
“Bu iş ciddi qəbul edilməli və sürətlə həyata keçirilməlidir.”

Qeyd etmək lazımdır ki, ixtisaslaşmış təbliğ mərkəzi, Səfirane Hidayət mədrəsəsinin kursları və media sahəsində təlim və bacarıq qazanmaq üçün tələbə və ruhanilərin qəbulunu həyata keçirən müxtəlif mərkəzlər son illərdə fəaliyyət göstərmişdir. Bununla belə Ali Rəhbərin təbliğatçıların təliminə ciddiyyət və sürət verilməsinin zəruriliyinə, eləcə də uyğun mesajın öyrədilməsi üçün tədris paketlərinin hazırlanmasına açıq şəkildə vurğu etməsi, xüsusilə təbliğ sahəsində, elmi hövzə məsuliyyətlilərinin üzərinə yeni və ciddi bir vəzifə qoyur. Bu qədər açıq və qəti təkid, belə bir qurumun və sistemin qurulmasında hər hansı bir gecikməyə və ləngiməyə yer qoymayacaqdır.

Ədəbli olmaq – Bəli! Tənhalığı sevmək – Xeyr!

Həzrət Ayətullah müraciətinin mühüm bir hissəsində vurğulayır ki, tərbiyəli insan yetişdirmək, cəmiyyətdən təcrid olunmuş, passiv bir ruhani yetişdirməklə eyniləşdirilə bilməz. Bu hövzə təlimi və mənəvi tərbiyəsində rast gəlinə biləcək təhlükəli hallardan biridir.

Ruhaniliyin bütün cəbhələrdə düşmənlərlə mübarizədə öncül olması

Ali Rəhbərin müraciətinin başqa bir hissəsi, düşmənlərlə – istər dinin, istərsə də ölkənin düşmənləri ilə mübarizənin bütün sahələrində ruhaniyyətin öncül roluna həsr olunmuşdur. O çıxışının davamında İmam Xomeyninin (r.ə) tövsiyələrinə istinad edərək, ümidinin hərəkat və inqilab dərdinə yanan tələbə və alimlərə olduğunu bildirmişdir. Həmçinin, cəhalət və cəhalətpərəstlik mövzusuna toxunaraq, bunların düşmənin nüfuz etməsi üçün giriş nöqtələri ola biləcəyini qeyd edir.

Dinin siyasətdən ayrılması böyük bir fəsaddır

Dinin siyasətdən və cəmiyyətdən ayrılması çox önəmli bir məsələdir. Bu gün bu zərərli xəstəliyin fərqli forma və növlərini görmək mümkündür. Deyə bilərik ki, bu dağıdıcı və din əleyhinə fikir, bu gün sözlərdə və şüarlarda açıq şəkildə görünməsə də, heç vaxt tamamilə yox olmamışdır. Əksinə, bəzən daha gizli və incə şəkildə, bəzi struktur və sistemlərin arxasında öz intellektual və insan məhsullarını istehsal etməyə davam edir. Başqa sözlə, bəzi layihələr sekulyarizmi reallaşdırır, baxmayaraq ki, görünüşdə və rəsmi vəzifələrində bunu göstərmirlər!

Xalqla birgə olmaq

İnqilab Rəhbərinin baxışına görə, xalqla birgə və xalq arasında olmaq, hövzələrin və hövzə alimlərinin mənəvi etibarının təminatıdır. Cihadın bütün növ və sahələrində iştirak etmək isə hövzələrin mütləq vəzifəsi hesab edilir.

3- Sosial sistemlərin yaradılması və izah edilməsində iştirak etmək

O, ölkənin idarə olunmasını müxtəlif sistemlərin açıqlanmasına bağlamış və bəzi məsələlərə toxunmuşdur, məsələn: İdarəetmə forması, hakimiyyət üsulu hüquq və məhkəmə iqtisadi və maliyyə sistemi inzibati sistem sahibkarlıq sistemi ailə sistemi və s. O, ölkənin sosial sistemləri üzrə tədqiqat və açıqlamaların hələ də natamam və nizamsız olduğunu bildirmişdir. Həmçinin demişdir: Sistemlərdəki boşluqların doldurulması hövzənin mütləq vəzifələrindən biridir və bunun üçün bu günün elmi kəşflərindən xəbərdar olmaq və hövzə ilə universitet arasında əməkdaşlıq vacibdir.

Qeyd etmək lazımdır ki, əsrlər boyu alimlərin fədakarlığı, təlaşı və səyləri sayəsində fıqh, hədis təfsir kəlam fəlsəfə tarix və digər elmi sahələrdə mühüm irəliləyişlər və dəyərli elmi əsərlər insanlıq və dini cəmiyyətə təqdim edilmişdir. Lakin İslam dininin kamilliyi və İslam və şiə maariflərinin hökmranlığı altında dünyanın idarə olunması iddiasına baxmayaraq, sosial, siyasi,iqtisadi və digər sistemlərin hazırlanması sahəsində səmərəli işlər görülməmişdir və ya bəzi səylər yalnız ilkin fəlsəfi və nəzəri müzakirələrdən irəli getməmişdir.
Bu gün müqayisə aparılsa, məsələn fıqh elmi və onun nailiyyətləri ilə iqtisadiyyat,siyasət təhlükəsizlik beynəlxalq əlaqələr və qlobal idarəetmə sahələrindəki elmi əsərlər arasında çox böyük və mənalı fərq var. Bu boşluq səbəbindən keçmiş əsrlərin köhnə qərb nəzəriyyələri İslam ölkələrinin iqtisadiyyatını, siyasətini və digər idarəçilik sahələrini idarə edir. Bu problem isə məzmun, ideologiya və idarəetmədə ziddiyyətlərə və toqquşmalara yol açmış, bəzi qruplarda dini sistemin səmərəsizliyi barədə yanlış təsəvvürlərin yayılmasına və güclənməsinə səbəb olmuşdur.

4- İslam mədəniyyətinin qurulması: hövzədən ən böyük gözləntidir

Ali Rəhbər hövzənin mədəniyyət quruculuğundakı vəzifəsini İslamın yeni mədəniyyətinin əsas və yan xəttlərini çəkmək, onu izah etmək, təbliğ etmək və cəmiyyətdə mədəniyyət yaratmaq kimi göstərmiş və bunu aydın nitqin ən üstün nümunələrindən biri hesab etmişdir.
İslamın yeni mədəniyyət quruculuğu, on il qabaq onun tərəfindən irəli sürülmüş və müxtəlif çıxışlarında vurğulanmışdır, ayrıca müzakirə və detallı araşdırma tələb edir. Bəlkə də deyə bilərik ki, bu çox vacib məqsədin bəzilərinin onu yersiz arzu və iddialı saydığı bu məqsədin reallaşması üçün dünya qarşısı yanaşmalardan, yanlış təbliğ və təmizlik anlayışlarından dönmək, "dünya axirətin körpüsü və tarlasıdır" prinsipini qəbul etmək lazımdır. Bundan başqa, başlanğıcın nəticədən asılı ola biləcəyi nəzərə alınaraq, ilkin mərhələlərin önəmini kiçiltmək olmaz.
Bu səbəbdən, İslamın yeni mədəniyyətinin yaradılması yolunda irəliləmək üçün bir mərhələ dəyişikliyi, baxışın dəyişməsi və bəlkə də böyük düşüncə inqilabı zəruridir ki, bu da İslam mədəniyyətinin reallaşmasının təməlini qoyacaqdır.

Ali Rəhbərin İslamın yeni sivilizasiyasına dair bəzi sərhədlər və qaydaların müəyyənləşdirilməsinə birbaşa müdaxiləsi, həm onun bu sahədəki ciddi narahatlığını, həm də son on illiklər ərzində irəli sürdüyü təsvirlərlə reallıqda həyata keçirilən vəziyyət arasındakı fərqi ortaya qoyur.

Mövzuların düzgün və tam qavranılması

Məktubun bu hissəsində son dərəcə mühüm bir məsələyə toxunulmuşdur: İctihad məsələsində zaman və məkan amillərinə diqqət yetirmək və mövzunu düzgün şəkildə tanımaq.

Mənəvi və idrakla bağlı ən böyük bəlalardan biri, bir mövzunun yanlış və ya natamam şəkildə dərk olunmasıdır. Aydındır ki, bir tədqiqatçı və ya məsələni araşdıran şəxs əgər bir mövzunu bütün yönləri və cəhətləri ilə tam şəkildə qavraya bilməzsə, ona əsaslanaraq ortaya qoyduğu nəzəri və əməli nəticələrdə mütləq səhvə yol verəcəkdir. Həmçinin, Ali Rəhbər vurğulamışdır ki, yeni anlayışlar və təhlillər şəriətin düzgün mahiyyətini pozmamalı və onu yanlış vəziyyətə gətirməməlidir.

Şübhəsiz ki, müqəddəs Qum hövzəsinin yaranma tarixçəsinin məktubun əvvəlində qeyd edilməsi, hövzənin qurulması və qurucusunun xüsusiyyətlərinə, eləcə də onun hicrətinə xüsusi yer verilməsi, həmçinin altmış il ərzində hövzə alimlərinin səyləri nəticəsində İslamın sivilizasiyalaşmasının qarşısını alan böyük əngəlin, tağut rejiminin devrilməsi və inqilabın ilk mərhələlərini bəhrələndirmişdir. Eləcə də qabaqcıl və nümunəvi hövzənin reallaşması üçün təqdim olunan həll yolları həm öyrədici, həm də təşviqedici ola bilər. Xüsusilə də, Ali Rəhbərin “Bəlağe Mubin” (açığ aydın təbliğ) başlığı altında verdiyi vurğular və təbliğat və təbliğçilərin daha yaxşı təşkili üçün xüsusi qurumun yaradılmasına etdiyi açıq çağırış, heç bir halda diqqətdən yayınmamalıdır.

Görmək lazımdır ki, Ali Rəhbərin məktubunun məzmununa və nəşrinə göstərilən bütün təqdir və dəstəklərlə yanaşı, bu çağırışlara cavab olaraq  hansı ciddi əməli və planlı addımlar atılır. Ümid edək ki, necə ki həmişə Ali Rəhbərin tövsiyələrinə “ləbbəyk” (səninləyik) nidaları ilə cavab verildiyini görmüşük, eləcə  bu dəfə Allahın lütfü və inayəti ilə onun buyurduqlarının həyata keçirilməsi üçün daha ciddi, geniş, elmi və praktiki səylərin şahidi olarıq inşallah.

Höccətül-İslam Xudabəxş Əbdəli