Hövzə xəbər agentliyinin məlumatına görə, ayın müşahidəsi üzrə ekspert və bu sahənin mütəxəssislərindən biri olan Mürtəza Səidi Nəcəfi öz qeydində bildirib:

Səudiyyə Ərəbistanı elan edib ki, bu ölkədə Mübarək Ramazan bayramı sabah, bazar günü qeyd olunacaq. Halbuki, İranda insanlar sabah Ramazanın 29-cu gününü oruclu keçirəcəklər. (Diqqət edin: 29-cu gün, 30-cu gün yox.)

Bəs niyə belə bir hal baş verib? Şəvval ayının başlanğıcını və Fitr bayramını elan edərkən Səudiyyə Ərəbistanı səhvə yol verib, yoxsa biz?

Əgər geriyə nəzər salsaq, görərik ki, Ramazan ayının başlanğıcında da eyni hal yaşanmışdı. Səudiyyə Ərəbistanı Ramazan ayının ilk gününü 1 mart (11 İsfənd) elan etmişdi, halbuki İran və İraq Ramazanın birinci gününü 2 mart (12 İsfənd) olaraq qeyd etmişdilər.

Bəs Ay üfüqdə Səudiyyə Ərəbistanında görünəndə onun İran və İraqla fərqi varmı?

Bu suala cavab olaraq demək olar ki, Səudiyyə Ərəbistanının bir gün öncə bayram keçirməsi coğrafi fərqlə bağlı deyil. Bunun səbəbini hər iki ölkədə tətbiq edilən təqvim prinsiplərində axtarmaq lazımdır.

Səudiyyə Ərəbistanı uzun müddətdir ki, yeni bir meyar əsasında ay təqviminin başlanğıcını elan edir. Bu prinsipə əsasən, Məkkədə Günəş batarkən hilalın da Günəşdən sonra batması kifayətdir. Hilalın görünə bilib-bilməməsi isə bu meyarda heç bir rol oynamır.

Bu səbəbdən ilin bir çox aylarında (o cümlədən, bəzən Həcc mövsümündə və Zilhiccə ayının başlanğıcını elan edərkən) Səudiyyə Ərəbistanının hicri-qəməri təqvimində bizdən bir gün öndə olduğunu müşahidə edirik.

Lakin İranda əsas meyar hilalın görünməsidir – istər adi gözlə, istərsə də teleskop və ya digər optik vasitələrlə. İraqda da Şiə mərcəiyyətinin əsaslandığı prinsip hilalın yalnız doğulması deyil, onun real müşahidəsi əsasında ayın başlanğıcını müəyyən etməkdir.

Əgər Səudiyyə Ərəbistanı da bizim meyarı əsas götürsəydi, ayın başlanğıcını bizdən bir gün öncə elan etməsi mümkün olmazdı.

Əlbəttə, Səudiyyə Ərəbistanının bu metodunun nə dərəcədə düzgün olduğu ilə bağlı hətta sünni alimlər arasında da müxtəlif fikirlər mövcuddur. Bu prinsip dini əsaslandırmadan daha çox, hicri-qəməri təqvimin başlanğıcını əvvəlcədən dəqiq müəyyənləşdirmək və sabitləşdirmək məqsədi güdür. Beləliklə, rəsmi olaraq hicri-qəməri təqvimindən istifadə edən bu ölkə idarəçilik işlərində çətinlik çəkməsin. Halbuki, İranda biz hicri-şəmsi (günəş) təqvimindən istifadə etməklə bu problemi həll etmişik.

Son olaraq bir sual qalır: Niyə hər il Səudiyyə Ərəbistanında hilalın müşahidə edilməsi ilə bağlı hesabatlar yayımlanır, halbuki Səudiyyəli və ərəb dünyasındakı astronomlar da etiraf edirlər ki, bir çox hallarda (o cümlədən, bu gecə) hilal ümumiyyətlə görünə bilmir və sadəcə olaraq, Ay Günəş batdıqdan sonra üfüqdə qalır?

Bu sualın cavabını yalnız müxtəlif səhvlərdə deyil, həm də Səudiyyə Ərəbistanının son illərdə keçirdiyi dəyişikliklərdə axtarmaq olar. Bir tərəfdən ölkə modernləşmə və inkişaf istiqamətində addımlar atır, digər tərəfdən isə hələ də İslam dünyasının mərkəzi kimi qalmaq və dini hökmlərin zahirən əhəmiyyətini qorumaq istəyir.

Bu səbəbdən, Səudiyyə Ərəbistanında yayımlanan hilalın müşahidəsi ilə bağlı hesabatların heç bir astronomik və elmi dəyəri yoxdur.