Hövzə Xəbər  Agentliyinin məlumatına görə, media müharibəsi çərçivəsində mədəniyyət sahəsində biz yeni dəyərlərin yaranması, müasir dəyərlərin uydurulması, eləcə də əvvəlki mədəni dəyərlərin silinməsi və ya dağıdılması kimi təzahürlərlə qarşı-qarşıyayıq.

Bu fikirləri Dr. Məsumə Nəsiri  media savadlığı üzrə müəllim, tədqiqatçı və "Ağıllı Dövr" Araşdırma Mərkəzinin rəhbəri  səsləndirib və əlavə edib:

Yaradılan yeni dəyərlər, İran kimi cəmiyyətlərin dini və mədəni dəyərlərinə qarşı bir meyar və ölçü kimi təqdim olunur. Bunun nəticəsində ikiqütblü bir seçim ortaya çıxır: ya auditoriya yeni mədəni və dəyərlik sistemi qəbul etməlidir, ya da əvvəlki dini-mədəni dəyərlərə sadiq qalmalıdır. Lakin ikinci halda, həmin ənənəvi dəyərlər 'geridəqalmışlıq', 'əqliyyətin yoxluğu' və 'köhnəyə bağlılıq' kimi mənfi etiketlərlə hədəfə alınır və bu yolla onların ictimai nüfuzu zəiflədilir."

Digər tərəfdən, media müharibəsinin dini və mədəni dəyərlər müstəvisində daha bir təhlükəli cəhəti də var: burada ənənəvi dəyərlərin nüfuzdan salınması prosesi, yeni dəyərlərin yaradılması və onların cəlbedici, üstün və mütərəqqi kimi təqdim olunması xüsusilə qabarıq şəkildə həyata keçirilir. Bu isə media müharibəsinin mədəni dəyişikliklərə səbəb olan əsas mexanizmlərindən biri olaraq ciddi şəkildə diqqətə alınmalıdır.

Fərqlilikləri dərk etmək

Universitet müəllimi və mədəniyyət məsələləri üzrə təhlilçi, media müharibəsinin mahiyyətinin siyasət sahəsindəki müharibədən əsasən fərqli olduğunu vurğulayaraq bildirdi: Son illərdə açıq şəkildə müşahidə etdik ki, din və ona bağlı anlayışlar bu media müharibəsinin mərkəzində yer alır. Onlar müxtəlif mənfi etiketlərlə hədəfə alınır, təhrif olunur və nüfuzdan salınır ki, dinin yenidən işlənmiş, dəyişdirilmiş və manipulyasiya olunmuş yeni bir anlayışı təqdim edilsin.

Məsələn, “təmiz ürək kifayətdir” və “qadın hicabsız da dindar ola bilər” kimi ifadələr, dinin sadələşdirilməsi və təhrif olunmasının media müharibəsində yayılan nümunələridir.

 O, əlavə etdi: Keçmiş mədəni və dəyər sistemlərinin sadələşdirilməsi belə təqdim edilir ki, bu dəyərlər müasir insan və üçüncü minilliyin tələblərinə maneəçilik törədən əngəllərdir. Bu isə ‘ağ evlilik’, fərqli və ənənəvi dini-əxlaqi çərçivədən kənar münasibətlərin normallaşması kimi tendensiyaların qəbuluna gətirib çıxarır.

Dr. Nəsiri həmçinin belə bir prosesin dörd mərhələdə baş verdiyini açıqladı:

1. İzləyicinin zehni və qavrayış qatına nüfuz edərək onun dünyagörüşünü idarə etmək,

2. İzləyicinin zövq və duyğularına təsir göstərmək,

3. Bu təzahürləri normal hesab etdirərək artıq pis və qadağan olunmuş haldan çıxarmaq, bəzən isə vacib və zəruri kimi təqdim etmək,

4. Nəhayət, bu normallaşmanın sosial vərdişə çevrilməsi və bunun nəticəsində izləyicidə yeni davranış formalarının meydana gəlməsi.

Media savadı sehrli çubuq deyil, amma…!

UNESCO İran Media İdarəçiliyi Klubunun Baş katibi bildirib: Media savadlığı, mədəni strukturların çatışmazlıqlarını təkbaşına aradan qaldıra və ya ortaya çıxan yeni, manipulyasiya edilmiş mədəniyyət dalğalarına qarşı dayana bilən sehrli bir çubuq deyil.

 Bu savad bizə göstərir ki, gördüklərimizə, eşitdiklərimizə və özümüzün, ailəmizin zehninə daxil etdiklərimizə qarşı şüurlu olmalıyıq. Bu bilik bizə kömək edir ki, medianın istehlak modeli necə zövqümüzü, həyat tərzimizi, düşüncə vərdişlərimizi və uşaqlarımızın formalaşmasını təsir etdiyini anlamaq.

O əlavə edib: Media savadı bizi hər növ məzmun əyləncədən xəbərə qədər qarşısında bu vacib sualı verməyə yönəldir: Bu məzmun hansı dünya görüşünü formalaşdırır və hansı dəyərləri məhv edir?

 Valideynlər də eyni şüurlu yanaşma ilə media seçimlərini ailə daxilində davranış nümunəsinə çevirməlidirlər. Effektiv təsir üçün mediadan istifadə ilə bağlı aydın bir strategiyamız olmalıdır və informasiya seli qarşısında sadəcə passiv istehlakçı olmamalıyıq.

Media məkanından ağıllı şəkildə istifadə zərurəti

O vurğuladı ki, müasir dünyada media məkanından istifadə məqsədyönlü və ağıllı şəkildə həyata keçirilməlidir. Bildirdi ki, media savadlığı təhsilində ideoloji ifadələrdən mümkün qədər uzaqlaşdıqca, məzmunumuz daha çox auditoriya cəlb edir. Buna görə də, ağır anlayışlar yerinə, məsələn, “praktiki iman” kimi terminlər əvəzinə, daha dəqiq və anlaşılan “media tərbiyəsi” ifadəsindən istifadə etmək daha məqsədəuyğundur. Bu tərbiyə fərdi daxildən özünə nəzarət, analiz qabiliyyəti və media vəziyyətlərindən şüurlu şəkildə keçmək bacarığına yönəldir.

UNESCO — İran Media İdarəçiliyi Klubunun Baş katibi əlavə etdi: Media tərbiyəsi tənqidi düşüncə və fəlsəfi yanaşma bacarıqlarının öyrədilməsi ilə başlayır. Bu bacarıqlar uşaqlıqdan gücləndirilməsə, yeniyetmə və gənclərdə ağıllı və məsuliyyətli media istifadəçisi olmaq gözlənilməzdir. Buna görə iman və öhdəlikdən əvvəl yeni nəsilin düşüncə və ayırd etmə qabiliyyətinin inkişafına diqqət yetirməliyik.

Media savadı və ya tərbiyəsi bizə bu vacib xəbərdarlığı verir: Həmişə sual ver, yoxlanmadan inanma və daxil etdiyin məlumatın davranışlarına necə təsir edəcəyini diqqətlə izlə.

Media tərbiyəsində ailənin əsas rolu

“Ağıllı Dövr” Araşdırma Mərkəzinin rəhbəri çıxışının başqa bir yerində bildirdi:

Ailə gələcək nəsilin media tərbiyəsində ön cəbhədir. Uşaqların media zövqü və istifadə nümunələrinin formalaşmasında ailənin rolu əsas və müəyyən edicidir. Təcrübə göstərir ki, media tərbiyəsi almış uşaqlar mediaya qarşı daha şüurlu, təhlilçi və dayanıqlı olurlar.

O, ailələri media qarşısında üç qrupa ayırdı:

Mənfi yanaşanlar: Media ilə əlaqəni kəsən ailələr,

Qoruyucu olmadan buraxanlar: Uşaqları medianın təsirindən müdafiəsiz qoyan ailələr,

Realistlər: Medianın həm fürsət, həm də təhdid olduğunu anlayan və tərbiyə rolunu ciddi qəbul edən ailələr.

Yalnız üçüncü qrup ailələrdə media məkanında şüurlu, dayanıqlı və məsuliyyətli nəsil yetişməsi mümkündür. Media vəziyyətini düzgün dərk edən ailə, düşünən, seçən və zəhərli media təsirlərinə qarşı müqavimətli bir övlad böyüdə bilər.

Xəbərin sonu