Hövzə Xəbər Agentliyinin verdiyi məlumata görə, İslam Elmləri və Mədəniyyəti Tədqiqat Mərkəzinin elmi heyət üzvü Mürtəza Yusifirad şənbə günü, 29 sentyabr tarixində, Müqəddəs Qum şəhərindəki Quran Mədəniyyəti və Maarifi üzrə Tədqiqat İnstitutunun Şeyx Təbrizi zalında keçirilən “İslam Siyasi Fəlsəfəsində Vətəndaşlıq Bərabərliyi” ixtisaslaşmış seminarının yekun iclasında bildirib ki, siyasi fəlsəfələr həmişə nəzəri ideallar ilə problemlərlə, əngəllərlə və çatışmazlıqlarla zəngin praktik reallıqlar arasında mənalı bir körpü yaratmağa çalışmışdır ki, beləliklə, praktik sahədə təsirli ola bilsinlər. O qeyd edib ki, İslam siyasi fəlsəfəsi nəzəri və praktik sahələr arasındakı fərqləri qəbul etməklə, vəhy və ağıl mənbələrinə istinad edərək, həm ideallara sadiq qalacaq, həm də zamanın tələbləri və xarici çətinliklərlə faydalı və təsirli qarşılıqlı əlaqə qura biləcək siyasi nizam nümunəsi təqdim etməyə çalışır.

Tədqiqatçı və müəllif əlavə edib ki, bu əlaqəni yarada biləcək əsas anlayışlardan biri “vətəndaşlıq bərabərliyidir". Bu anlayış Qurani-Kərim təlimlərinə, Peyğəmbər sünnəsinə və müsəlman mütəfəkkirlərin düşüncəsinə əsaslanır və fərd ilə cəmiyyət, ağıl ilə şəriət, azadlıq ilə məsuliyyət arasında tarazlığa vurğu edir. Hazırkı şəraitdə, siyasi fəlsəfələrdə nəzəri və praktik sahələr arasındakı uçurum getdikcə daha aydın olduqca, vətəndaşlıq bərabərliyi anlayışının yenidən nəzərdən keçirilməsi İslam siyasi fəlsəfəsində bu iki sahə arasında məntiqi bir əlaqənin qurulması üçün yol aça bilər.

Yusifirad bildirib ki, “vətəndaşlıq bərabərliyi” nəzəriyyəsi İslam siyasi fəlsəfəsində vətəndaş həyatına yönəlmiş bir yanaşmadır və məqsədi cəmiyyətin müxtəlif mədəni və sosial-siyasi səviyyələrində infrastruktur və vətəndaş quruluşu arasında tarazlıq yaratmaqdır. Bu yanaşma yalnız siyasi sahəni tənzimləmək məqsədini daşımır, həm də biliyə, əxlaqa və mənəviyyata dair ölçülərə malikdir. Bu konsept həmçinin insanın kamillik potensialını inkişaf etdirmək, ilahi hikməti həyata keçirmək və əxlaqi yönümlü cəmiyyət qurmaq üçün zəruridir və beləliklə, Qərb sekulyar modellərinə alternativ nümunə kimi təqdim oluna bilər.

O əlavə edib ki, İslam fəlsəfəsində tarazlıq tövhid prinsipi və kainata sistemli yanaşma ilə bağlıdır. İslam filosoflarının inancına görə, kainat tarazlıq, uyğunluq və hikmət üzərində qurulub və insan, Allahın xəlifəsi olaraq, ictimai sahədə bu tarazlığı yaratmaq və qorumaq vəzifəsinə malikdir. İradəli varlıqlar səviyyəsində tarazlıq, əslində, onların arasında mövcud olmayan tarazlığı təmin etmək, elementlər və komponentlər arasında uyğunluğu və harmoniyanı yaratmaq deməkdir.

Tədqiqatçı və müəllif bildirib ki, vətəndaşlıq bərabərliyi sistemli və əhatəli yanaşmadan istifadə etməklə həm fərdi, həm cəmiyyət, həm də mövcudluğu qarşılıqlı tamamlayıcı kimi görmək imkanına malikdir və bu, fərd və cəmiyyət üçün müdrik idarəçilik və təşkilat modeli təqdim edə bilər. Belə bir yanaşma fərd və cəmiyyətin hikmət, tədbir və ədalət prinsiplərinə, həmçinin fitri tələblərinə əsaslanaraq ikiqat təhdidi müdrik şəkildə aradan qaldırmasına və insanın kamillik potensialının inkişafı, eləcə də həm dünyəvi, həm də axirət xoşbəxtliyinin təmin olunmasına zəmin yaradır. Bu təsisat həm cəmiyyəti həddən artıq ekstremizm və uyğunsuzluqdan qoruyur, həm də fərqli sahələr arasında koordinasiya, harmoniya və sinerji yaradaraq yüksək məqsədlərə və cəmiyyətin ali ideallarına çatmağa imkan verir.

O vurğulayıb ki, vətəndaşlıq bərabərliyi və onun tətbiqi İslam siyasi fəlsəfəsinin əsas və mərkəzi məsələsi olmalıdır. Bu, beş əsas komponentdən: hikmət, vətəndaşlıq, bilik və düşüncəsi, ədalət və hüquq prinsipləri, qanun və vətəndaşlıq şəriəti, və hikmət sahibi hakim istifadə etməklə, vətəndaşların cəmiyyətin necə və niyə formalaşdığına dair müdrik düşüncələrini yönləndirir. Əks halda, cəmiyyət ekstremizm, uyğunsuzluq və qərəzlik ilə üzləşir, insan isə ya öz potensialını israf edir, ya da tamamilə zərər görür.

İslam Elmləri və Mədəniyyəti Tədqiqat Mərkəzinin elmi heyət üzvü əlavə edib ki, vətəndaşlıq bərabərliyi nəzəriyyəsi fərdi və ictimai, mədəni, siyasi və iqtisadi ədalətin müxtəlif ölçüləri arasında tarazlığın və inteqrasiyanın vacibliyini vurğulayır. Bu nəzəriyyə ədalət və azadlıq, hüquq və vəzifə, eləcə də mədəniyyət, iqtisadiyyat və siyasət arasında harmoniyanın təmin edilməsinə yönəlmişdir ki, sosial və siyasi həyatın təşkili üçün tam bir model təqdim edə bilsin.

O qeyd edib ki, bu nəzəriyyə cəmiyyət, siyasət və dövlət sahəsində inteqrativ yanaşmanı, birləşdirmə və ayrılaşdırma prinsiplərinin uyğunlaşdırılmasını təklif edir. Çünki tarazlığın təmin olunması üçün cəmiyyətin obyektiv reallıqlarını anlamaq vacibdir, dövlət isə balanslı yanaşma qəbul etməli, müxtəlif vətəndaş maraqlarını ümumi mənafelərlə uyğunlaşdırmalı və institutlar arasında koordinasiya yaradaraq sosial birliyi və sinerjini təmin etməlidir.

Yusifirad əlavə edib ki, bu nəzəriyyə çərçivəsində vətəndaşlıq bərabərliyi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir, çünki bu, fərdi və kollektiv, maddi və mənəvi, dünyəvi və axirət maraqlarını təmin edir. Belə bir tarazlıq yalnız hakimiyyət münasibətlərini tənzimləməklə və ədaləti həyata keçirməklə kifayətlənmir, həm də insan tərbiyəsi, ictimai əxlaqın möhkəmləndirilməsi və balanslı, iştirakçı və əxlaqi cəmiyyətin formalaşdırılmasına yönəlmişdir.

Tədqiqatçı və müəllif vurğulayıb ki, bu nəzəriyyəyə əsasən, insanların arasında sosial dialoqun inkişafı, mədəni tərəqqinin əsas göstəricilərindən biri hesab olunur, həm asanlaşdırılır, həm də gücləndirilir. Belə dialoqlar həmfikirlilik, anlaşma və sosial həmrəylik üçün zəmin yaradır. Nəzəriyyə insan həyatına münasibətdə əxlaqi, rasional, dini və fitri yanaşmanı təqdim edir; bu yanaşma fərdi və ictimai səviyyələrdə davranışda ekstremizm və ifratçılığı əvəz edən tarazlı yanaşmanı təmin edir və balanslı, davamlı həyat üçün imkan yaradır.

Qeyd edək ki, bu iclasın sonunda İsfahan Universitetinin elmi heyət üzvü Cümə imamı Seyid Mehdi , İslam Mədəniyyəti və Fikri Tədqiqat Mərkəzinin elmi heyət üzvü Seyid Səccad İzdehi və İmam Xomeyni (r.) Tədris və Tədqiqat İnstitutunun elmi heyət üzvü Məhəmməd Cavad Nuruzi tərəfindən qiymətləndirilmişdir—bu nəzəriyyə “İnovasiya Kursu” kimi qəbul olunmuşdur.

Xəbərin sonu