Hövzə Xəbər Agentliyi / Qum Elmi Hövzəsi, bir əsrdən artıqdır ki, İslam dünyasında İslam elmlərinin əsas mərkəzi və dini alimlərin yetişdirildiyi bir məkan kimi fəaliyyət göstərir. Bu mərkəz, Əhli-Beyt (ə) təlimlərini əsas götürərək və müasir cəmiyyətin ehtiyaclarını nəzərə alaraq, İranın ictimai strukturunda və hətta onun hüdudlarından kənarda da dərin dəyişikliklərə səbəb olmuşdur. Tarixin müxtəlif dövrlərində Qum Elmi Hövzəsi öz orijinallığını qorumaqla sosial, siyasi və mədəni çağırışlara dərin və yaradıcı cavablar verə bilmişdir.

Qum Pəhləvi dövründə: Fikri və ictimai müqavimətin öncüsü

Pəhləvi birinci dövründə rejimin cəmiyyəti sekulyarlaşdırmaq yönündəki təzyiqləri Qum Elmi Hövzəsini ciddi bir sınaqla üz-üzə qoydu. Buna baxmayaraq, Ayətullah Hacı Şeyx Əbdülkərim Hairi Yəzdi dövrün şərtlərini dərin anlayışı ilə dəyərləndirərək hövzəni İslam elmlərinin əsas mərkəzinə çevirməyi bacardı. O, elmi və əxlaqi əsasları gücləndirməklə, sonradan siyasi təzyiqlərə qarşı duruşun zəminini təşkil edən təməl bir struktur qurdu.

Pəhləvi zamanının ikinci dövründə bu qurum daha fəal bir rol oynamağa başladı. Hövzənin görkəmli alimlərindən biri olan Ayətullah Seyyid Ruhullah Xomeyni (r), İslam təlimlərini sosial ədalətin yenidən tərifi və istibdada qarşı müqavimət vasitəsinə çevirdi. Onun Qum şəhərindən verdiyi inqilabi bəyanatları ictimai hərəkatlara misilsiz təsir göstərdi və bu şəhəri inqilabi düşüncələrin mərkəzinə çevirdi.

İslam İnqilabı: Qum, dəyişikliyin alovlandırıcısı

1350-ci illərdə (1970-ci illər) Qum artıq yalnız dini elmlərin öyrənildiyi bir məkan deyildi; o, İran inqilabi hərəkatının beyni halına gəlmişdi. Alimlərin xalqla yaxın əlaqəsi və tələbələr arasında geniş şəbəkələr, hövzəyə inqilabi ideyaları hər bir ailəyə çatdırmaq imkanı verdi. Nitqlər, bəyanatlar və dayanmadan göstərilən səylər Qumu millət üçün bir məşələ çevirdi. İslam İnqilabının qələbəsindən sonra, Qum Elmi Hövzəsi yalnız İranın fikri və mədəni axınlarında rol oynamadı, həm də inqilab ideologiyasının izah və formalaşdırılması üçün zəminə çevrildi. Elə buradan İnqilab Şurası və digər elmi-dini qurumlar da meydana çıxdı.

İslam İnqilabı: Qumun rəhbərliyi ilə ictimai transformasiya

İran İslam İnqilabı, Qum Elmi Hövzəsinin cəmiyyətlə qarşılıqlı təsirinin zirvə nöqtəsi oldu. Bu mərkəz, təkcə xalq hərəkatlarına rəhbərlik etməklə kifayətlənmədi, inqilabdan sonra da İslam Respublikasının qurulmasında əsas rol oynayan bir aktora çevrildi. Hövzə alimləri, xüsusilə də İmam Xomeyni (r), inqilab ideologiyasını Əhli-Beyt (ə) təlimləri və müasir ehtiyaclar əsasında formalaşdırdılar. İnqilabdan sonra Qum, İslam elmlərinin beynəlxalq səviyyədə yayılması üçün bir platformaya çevrildi.
 “Beynəlxalq Əl-Mustafa (s) Universitetinin” və digər elmi qurumların yaradılması, İslam təlimlərinin təbliğində hövzənin daha geniş rol oynamağa olan qətiyyətini göstərdi.

Camiətüz-Zəhra (s.ə): Hövzənin daxilindən elm və cəmiyyətdə qadınların roluna dair təşəbbüs

Qum Elmi Hövzəsinin ən dəyərli nailiyyətlərindən biri, qadınlar sahəsində dini ənənələrlə müasir ehtiyaclar arasında körpü rolunu oynayan Camiətüz-Zəhra (s.ə) institutunun yaradılmasıdır. Bu mərkəz, hövzənin bir hissəsi kimi, İslam sivilizasiyasında qadınların yerinə və onların rolunun yüksəldilməsi yolunda hövzənin missiyasına dair önəmi əks etdirir. Camiətüz-Zəhra bu gün yalnız bir təhsil müəssisəsi deyil, həm də tələbə xanımlar üçün gücləndirici bir modelə çevrilmişdir.

Bu dini institut, ilahiyyat elmlərini müasir tədris və tədqiqat metodları ilə birləşdirərək, fikri və ictimai liderlərin yetişdirilməsi üçün bir mühit yaratmışdır. Fiqh, fəlsəfə, təfsir və kəlam sahələrində keçirilən ixtisaslaşmış kurslar və beynəlxalq proqramlar, bu mərkəzi İslam dünyasında qadınların rolunun möhkəmləndirilməsində əsas rollardan birinə çevirmişdir.

Camiətüz-Zəhranın (s.ə) seçilən cəhətlərindən biri də tədqiqat sahələrinin yaradılmasıdır ki, bu da tələbə xanımlara qadın hüquqları, ictimai ədalət və İslam fəlsəfəsi kimi müasir mövzularda dərin elmi araşdırmalar aparmaq imkanı verir. Bu təşəbbüslər yalnız hövzənin elmi potensialını nümayiş etdirmir, həm də qadınların İslami düşüncəsindəki fəal roluna nümunə təqdim edir.

Gələcəyin Üfüqü: Qumdan dünyaya dəyişiklik

Bugünkü dünya, xüsusilə rəqəmsal texnologiyaların əlaqələr və təhsil sahəsində əsaslı dəyişikliklər yaratdığı bir dövrdə, müasir dildə əxlaqi və dini mesajları çatdıran mərkəzlərə ehtiyac duyur. Qum Elmi Hövzəsi, elmi potensialı ilə və müasir vasitələrdən istifadə edərək, İslam dünyasında fikri və sosial dəyişikliklərin mərkəzi ola bilər. Əl-Əzhər və dünyaca məşhur universitetlərlə daha sıx əlaqə, onlayn tədris platformalarının genişləndirilməsi və beynəlxalq tədqiqatların gücləndirilməsi, hövzə üçün daha parlaq bir gələcək yarada bilər. Bu yolda, hövzə ilə əlaqəli mərkəzlərin, xüsusilə Camiətüz-Zəhra (s.ə) kimi qurumların rolu daha da ön plana çıxacaq və Qum hələ də İslam düşüncəsinin mərkəzi kimi parlayacaq.

Nida Hikmət Nia